Jeśli ktoś się jeszcze nie zorientował jaki budynek znajduje się na zdjęciu pod życzeniami świątecznymi - wyjaśniamy. To świątynia najściślej związana ze Świętami Wielkiej Nocy - Bazylika Grobu Świętego w Jerozolimie. Dzieje tej świątyni są nieodłącznie związane z historią miasta Jerozolimy, historią 3 wielkich religii: chrześcijaństwa, islamu i judaizmu, historią wojen krzyżowych oraz historią rozłamów w obrębie samego chrześcijaństwa.
Kilkadziesiąt lat po śmierci Chrystusa w Jerozolimie wybuchło powstanie przeciw Rzymianom. Skończyło się ono zniszczeniem Jerozolimy i zburzeniem Świątyni Jerozolimskiej (znanej z wydarzeń opisanych w Biblii) w roku 70. Jedyny ocalały fragment tej świątyni - to zachodnia ściana zwana dzisiaj Ścianą Płaczu i będąca najświętszym miejscem kultu judaizmu. Na miejscu samej Świątyni Jerozolimskiej stoi dzisiaj meczet Al-Aqsa, jedna z najważniejszych świątyń muzułmańskich na świecie oraz inna świątynia muzułmańska - dominująca nad Jerozolimą Kopuła na Skale pokryta złotym dachem. Rywalizacja o dostęp do miejsc kultu jest jedną z osi sporu żydowsko - arabskiego.
Jerozolima z Góry Oliwnej - widoczny złoty dach Kopuły na Skale.
W roku 130 cesarz Hadrian mający bardzo negatywny stosunek do religii wywodzących się ze wschodniej części Cesarstwa Rzymskiego (judaizmu i chrześcijaństwa) zarządził odbudowę Jerozolimy. W miejscu Świątyni Jerozolimskiej powstała świątynia ku czci Jowisza, natomiast na miejscu Golgoty włączonej do miasta około 10 lat po śmierci Chrystusa - w miejscu, które czcili chrześcijanie jako miejsce śmierci Chrystusa - powstała świątynia ku czci bogini Wenus (utożsamianej z grecką Afrodytą). Aż do czasów cesarza Konstantyna - czyli przez następne niemal 200 lat - miejsce śmierci Chrystusa przetrwało jedynie dzięki pamięci jerozolimskich chrześcijan i tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie.
Ogród Oliwny.
W roku 326 cesarz Konstantyn, który 13 lat wcześniej wydał edykt mediolański zrównujący w prawach wszystkie religie cesarstwa, wysłał swoją matkę, Helenę (ogłoszoną później świętą) na poszukiwania pozostałości i pamiątek po czasach Chrystusa. Wykopaliska prowadzone w miejscu świątyni Wenus doprowadziły do odnalezienia fragmentów drewnianego krzyża uważanych za pozostałości po krzyżu, na którym umarł Chrystus. Konstantyn zarządził budowę Bazyliki Grobu Świętego w tym miejscu.
Bazylika przechodziła burzliwe dzieje - jak i sama Jerozolima. W 614 roku została zburzona podczas najazdu Persów. Od VII wieku Jerozolimą rządzili muzułmanie. Mimo to bazylika miała zagwarantowane bezpieczeństwo - aż do wojny z Bizancjum w 966 roku, kiedy to Bazylika została spalona przez muzułmanów w odwecie za klęskę w wojnie z wojskami bizantyjskim. Całkowicie zniszczona na początku XI wieku - była stopniowo odbudowywana. W 1099 r. Jerozolima została zdobyta przez krzyżowców, a Bazylikę powiększono. Nowa bazylikę konsekrowano dokładnie 50 lat po zdobyciu Jerozolimy - w dniu 15 lipca 1149 roku.
W okresie wojen krzyżowych Jerozolima kilkukrotnie przechodziła z rąk do rąk. Od 1323 w Bazylice ma siedzibę Zakon Franciszkanów - natomiast po objęciu władania nad Jerozolimą przez Imperium Osmańskie w XVI wieku wyłączność na odprawianie nabożeństwa przy Grobie Chrystusa uzyskał kościół prawosławny. Na spory polityczne na przestrzeni wieków nakładały się spory religijne pomiędzy różnymi odłamami chrześcijaństwa.
Ściana Płaczu, w tleKopuła na Skale.
Obecnie w Bazylice mają siedzibę przedstawiciele 3 wyznań: prawosławnego reprezentowanego przez Patriarchat Jerozolimy, łacińskiego reprezentowanego przez Zakon Franciszkanów oraz Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego. Koptyjski Kościół Ortodoksyjny ma dostęp do kilku pomieszczeń, a w wyznaczone dni liturgię mogą również odprawiać: Syryjski Kościół Ortodoksyjny i Etiopski Kościół Ortodoksyjny. Wierni protestanccy nie mają zapewnionej przestrzeni w Bazylice. Uważają oni że Golgota znajdowała się w innym miejscu - nieopodal Bramy Damasceńskiej i tamto miejsce jest dla nich przedmiotem kultu.
Wobec sporów religijnych od połowy XIX wieku kwestie własności i dostępu do Bazyliki reguluje zasada Staus Quo czyli zasada utrzymania niezmienionego stanu rzeczy. Każdy remont musi być uzgodniony przez wszystkie zainteresowane strony - a przestrzeganie zasady Status Quo jest doprowadzone momentami do absurdu, którego symbolem jest drabina widoczna na fasadzie budynku, prowadząca do jednego z okien Bazyliki. Stoi ona tam co najmniej od pierwszej połowy XIX wieku, a ustawiona była najprawdopodobniej podczas jednego z remontów lub mycia okien.
Front Bazyliki. Nad wejściem po prawej stronie widoczna drabina.
Klucze do Bazyliki od 1246 roku są w posiadaniu 2 rodzin muzułmańskich i tylko one mogą Bazylikę otwierać i zamykać. Sama procedura otwierania i zamykania jest ściśle określona i nie ma od niej odstępstwa.
Tekst i zdjęcia: Jacek Kostrzewa