2 maja 2017 r. obchody Dnia Flagi Rzeczypospolitej Polskiej w Koźmicach Wielkich przy Pomniku Żołnierzy Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej (AK) z Placówki „Sosna - Las".
Święto Flagi Narodowej w Gminie Wieliczka organizowane jest od 4 lat przez Urząd Miasta i Gminy Wieliczka, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Gimnazjum w Koźmicach Wielkich przy Pomniku Żołnierzy Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej z Placówki „Sosna - Las" w Koźmicach Wielkich. Pomnik ten postawiono staraniem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej przy wsparciu Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka, Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa z Warszawy, Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie z inicjatywy Piotra Kurka, wiceprezesa Zarządu Głównego ŚZŻAK i jego syna Tomasza. Odsłonięty został 2 maja 2013 r. Wypisano na nim m.in. 14 imion i nazwisk, pseudonimów żołnierzy ZWZ-AK: kpt. Józefa Kurka, por. Antoniego Batko, por. Jana Batko, por. Franciszka Gołdy, por. Stanisława Guzikowskiego, por. Władysława Wołka, ppor. Stanisława Klimczyka, ppor. Ludwika Kubickiego, ppor. Piotra Mitana, ppor. Franciszka Lembasa, ppor. Władysława Orła, ppor. Stanisława Poznańskiego, ppor. Wiktora Romańca, kpt. Władysława Kurka. Pomnik znajduje się w pobliżu domu Józefa Kurka (1913-1997), w którym w latach II wojny światowej (1940- 1945) był skład broni ZWZ - AK Placówki o kryptonimie „Sosna" później „Las" działającej w Gminie Koźmice Wielkie. W 2016 r., obok pomnika, Piotr Kurek z żoną, dla swojego Ojca, Józefa, kapitana AK ps. „Halny" odznaczonego Krzyżem Virtuti Militari ufundował popiersie.
Uroczystość prowadził Adam Marek Panuś, sekretarz Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka. Rozpoczęto podniesieniem polskiej flagi na maszt i odśpiewaniem hymnu narodowego. Prowadzący powitał zebranych oraz gości: Urszulę Rusecką, poseł na Sejm RP, Józefa Gawrona, I wicewojewodę Województwa Małopolskiego, pułkownika Tadeusza Bieńkowicza, (lat 94) żołnierza AK ps. „Rączy", po 1944 r. żołnierza antykomunistycznego podziemia zbrojnego, więźnia politycznego, odznaczonego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i tytułem „Świadek Historii" w 2016 r., Piotra Kurka, o. Jerzego Pająka, kapelana organizacji kombatanckich i niepodległościowych, Jacka Juszkiewicz, starostę wielickiego wraz �?ukaszem Sadkiewiczem, Romanem Wcisło, Artura Kozioła, burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka, Rafała Ślęczkę, v-ce burmistrza, Tadeusza Lurańca, przewodniczącego Rady Miejskiej w Wieliczce, a także rodziny żołnierzy z placówki „Sosna-Las", Elżbietę Obal-Dyrek, dyrektor Gimnazjum w Koźmicach Wielkich z nauczycielami i uczniami, Danutę Kaperek, dyrektor Szkoły Podstawowej im. Obrońców Westerplatte w Koźmicach Wielkich.
Do zebranych przemówił Artur Kozioł. Józef Gawron wręczył Urszuli Ruseckiej odznaką „Pro Patria" i zabrał głos. Następnie wystąpił Piotr Kurek, który wspomniał historię powstania pomnika oraz żołnierzy, którym go poświęcono. Zwrócił uwagę, że jednym z nich był Stanisław Guzikowski, który 75 lat temu został zamordowany w KL Auschwitz. Odznaczył Magdalenę Golonkę, kierownik Wydziału Kultury UMiG Wieliczka i Adama Panusia Odznaczeniami Pamiątkowymi Za Zasługi Dla ŚZŻAK. (22kwietnia br. w Wieliczce w sali „Magistrat" podczas spotkania wielkanocnego i walnego zebrania Klubu Przyjaciół Wieliczki to odznaczenie P. Kurek wręczył Jadwidze Dudzie.) Ojciec Jerzy Pająk poprowadził modlitwę w intencji żołnierzy ZWZ - AK Placówki „Sosna-Las". Głos zabrał emerytowany nauczyciel, Edward Jankowski z Zarządu SZŻAK w Krakowie. Tomasz Guzik, katecheta w gimnazjum wspomniał, że chór szkolny we współpracy z Fundacją „Wygrajmy Siebie" nagrał płytę pt. „Warto być patriotą". Płyty zostały rozdane gościom spotkania. Z programem artystycznym wystąpili uczniowie Gimnazjum w Koźmicach Wielkich. Katarzyna i Zuzanna Czop ubrane na biało i czerwono zaprezentowały wiersz o polskiej fladze. W występie słowno - muzycznym młodzież pieśnią, wierszem, tańcem podkreślała wartość flagi, która obok godła jest symbolem wolnego i niepodległego państwa, łączy wszystkich Polaków. Publiczność występ nagrodziła gromkimi brawami. Przed pomnikiem wiązanki kwiatów złożyli: wicewojewoda, burmistrz, starosta, delegacja Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki", Klubu Historycznego, mieszkańcy. Zapalono znicze.
Uroczystość swoją obecnością zaszczycili żołnierze Posterunku Honorowego Wojska Polskiego, poczty sztandarowe SZŻAK Okręgu Małopolska w Krakowie, Koła Wieliczka Światowego Związku Żołnierzy AK, harcerze, Straż Miejska, Stanisław Dziedzic, sołtys Koźmic Małych i przewodniczący Klubu Historycznego im. gen. S. Roweckiego przy ŚZŻAK, Tomasz Machnik, kierownik Wydziału Edukacji UMiG Wieliczka, delegacja Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki": Jadwiga Duda, Grażyna Kowal, Anna Kisiel, Danuta Chrebor (śp. Józef Kurek był członkiem Klubu w Warszawie), mieszkańcy Koźmic Wielkich i Koźmic Małych. Na zakończenie członkinie Koła Gospodyń Wiejskich w Koźmicach Wielkich: Elżbietą Woźniak, przewodniczącą, Anną Załęczny, Katarzyną Michalec, Dorotą Rachwał poczęstowały wszystkich chętnych grochówką. Przebieg uroczystości nakręcili redaktorzy TV-Wieliczka a w nim m.in. wypowiedź Doroty Rachwał, krewnej Stanisława i Kazimierza Guzikowskich.
Na łamach „Głosu Wielickiego" z września 2016 r. został opublikowany artykuł o Piotrze Mitanie (1911 - 1989), żołnierzu ZWZ-AK ps. „Jurand", komendancie Placówki „Sosna-Las". Obecnie prezentuję sylwetkę kolejnego żołnierza upamiętnionego na pomniku w Koźmicach Wielkich - por. Stanisława Guzikowskiego.
(foto) STANIS�?AW GUZIKOWSKI (1912-1942), przedwojenny oficer Wojska Polskiego, uczestnik wojny obronnej w 1939 r., w konspiracji pod ps. „ŻEGOTA" współorganizator Komendy Okręgu Krakowskiego Związku Walki Zbrojnej, w tym Obwodu Wielickiego ps. „ŻEGOTA", zamordowany w KL Auschwitz.
Stanisław Guzikowski urodził się w 1912 r. w Bodzanowie jako syn Jadwigi i Andrzeja Guzikowskich. Miał liczne rodzeństwo: dwóch braci i cztery siostry. Pierwszą klasę gimnazjum ukończył w Chrzanowie, po czym przeniósł się do gimnazjum w Wieliczce. W latach gimnazjalnych był uzdolnionym sportowcem: dobrze rzucał młotem i oszczepem. Maturę w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Jana Matejki w Wieliczce zdał w 1931 r. Następnie pracował w sądzie i studiował prawo. Z zamiłowania był więcej wojskowym niż prawnikiem. Ukończył Szkołę Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu i odbył staż w 10 Pułku Ułanów w Białymstoku. Ćwiczenia odbywał w 20 Pułku Ułanów króla Jana III Sobieskiego w Rzeszowie i 8 Pułku Ułanów im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Krakowie. Był awansowany do stopnia podporucznika i z tym stopniem przeszedł do rezerwy. Był podporucznikiem rezerwy.
W 1939 r. zmobilizowany został do macierzystego 8 Pułku Ułanów. W Szekocinach pułk ten odparł pancerny zagon niemiecki, który zagrażał prawemu skrzydłu Armii Kraków- wróg został zmuszony wycofać się za Pilicę. W tym starciu z Niemcami dowodził plutonem cekaemów. Za osiągnięcia bojowe na placu walki otrzymał Krzyż Walecznych. Gdy 8 Pułk Ulanów wycofywał się w rejon lubelski został włączony do brygady pancerno-motorowej dowodzonej przez pułkownika Stefana Roweckiego, (późniejszego generała Grota Roweckiego), Stanisław nawiązał kontakt z dowódcą. Należał do tej grupy, która przebijała się w kierunku Węgier. W pobliżu granicy natknęli się na Armię Czerwoną, z którą stoczyli walkę.
Stanisław uniknął niewoli i w październiku 1939 r. dotarł do domu. Nawiązał kontakt z pułkownikiem Alfredem Godlewskim, dowódcą 14 Pułku Ulanów Jazłowieckich, i w Krakowie tworzył organizację „Kaerge", która grupowała oficerów kawalerii. Organizacja ta podporządkowała się Służbie Zwycięstwu Polsce (SZP). Stanisław został przydzielony do jej tworzenia w Obwodzie Kraków-Powiat. Zaczął działalność w Wieliczce, Liszkach i Zabierzowie, nawiązując kontakt ze swoimi kolegami gimnazjalnymi: Robertem Mazurem, Antonim Batko, Wiktorem Romańcem, Janem Olesiem, Janem Stańdą, braćmi Józefem i Ludwikiem Kubickim. Będąc w konspiracji liczył się z aresztowaniem. Pouczał brata Kazimierza (ur. w 1925 r.): „Na wypadek, gdybym został aresztowany, pójdziesz do siostry. U niej jest „kalwaryjskie" lustro, w którym schowałem kartkę z nazwiskami. Tam wymienionych najpierw powiadomisz, że zostałem aresztowany". Kazimierz wyjaśnia: „To była moja pierwsza czynność konspiracyjna, ale tego polecenia nie wykonywałem przez półtora roku, bo brat działał." Stanisław ps. „Żegota" jako oficer operacyjny był zastępcą komendanta, a następnie od lutego do 4. sierpnia 1941 r. komendantem Obwodu Kraków-Powiat zorganizował w tym obwodzie placówki Służby Zwycięstwu Polski w: Koźmicach Wielkich, Wieliczce-Miasto, Wieliczce - Wieś II (z gminą Trąbki), Bieżanów - Węgrzce Wielkie. Jego zasługą było to, że luźne grupy ruchu oporu zjednoczył i związał organizacyjnie z wyższymi szczeblami konspiracji w Krakowie.
4 sierpnia 1941 r w Krakowie, w mieszkaniu przy ul. Rajskiej 20 został aresztowany przez Gestapo wraz z innymi oficerami Komendy Obwodu i osadzony w więzieniu przy ul. Montelupich. Po śledztwie 26 marca 1942 r. został wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz (Oświęcim), oznaczony jako: więzień Polak, polityczny, nr 27280. Został osadzony w bloku 11 i tam rozstrzelany 4 maja 1942 r, w wieku 30 lat, dochowując wierności przysięgi żołnierskiej.
Stanisław Guzikowski został upamiętniony na tablicy umieszonej w holu LO w Wieliczce w 1962 r. z inicjatywy Stanisława Gawędy wśród 36 wychowanków Gimnazjum i Liceum im. J. Matejki, którzy polegli w latach 1939-1945. S. Gawęda pisał o nim w rozdziale „Wieliczka pod okupacją niemiecką" w monografii „Wieliczka dzieje miasta (do roku 1980) (1990 r.) Kazimierz Guzikowski, żołnierz AK, ps. „Rota", „Skoplak" wymienia go w książce pt. „Armia Krajowa na terenie powiatu wielickiego (Zarys dziejów)" (2000r.) Natomiast w 2003 r. na 69 spotkaniu „Wieliczka-Wieliczanie" wygłosił prelekcję pt. „Wychowankowie Gimnazjum i Liceum w Wieliczce polegli w latach II wojny światowej. Mój brat Stanisław Guzikowski", która opublikowałam w zeszycie 14 „Biblioteczki Wielickiej". Za sprawą Wojciecha Gawrońskiego biogram S. Guzikowskiego znalazł się w 2008 r. w „Słowniku biograficznym wieliczan". W 2014 r., w pierwszą rocznicę odsłonięcia i poświęcenia pomnika Urząd Miasta i Gminy Wieliczka wydał książkę, w której zawarte są biogramy 14-tu żołnierzy ZWZ -AK wymienionych na pomniku - biogram S. Guzikowskiego opracował K. Guzikowski.
Jadwiga Duda ze Stowarzyszenia Miłośników Koźmic
