Już w chrześcijańskiej starożytności była jedną z najbardziej popularnych świętych.

Mimo, że o świętej Agnieszki pisało wielu pisarzy, to o życiu i śmierci świętej niewiele wiemy. Nie potrafimy ustalić dokładnego czasu męczeństwa, nie wiemy też, w jaki sposób została stracona, czy zginęła w ogniu, czy też ścięto ją mieczem i tylko przypuszczamy, że zostało ono dokonane pod koniec panowania cesarza Dioklecjana, prawdopodobnie w 304 roku. To tylko jest pewne, że była bardzo młoda i oddała swoje życie, gdyż nie chciała wyrzec się swojej wiary oraz przywiązana do czystości.

Z posiadanych przekazów, możemy twierdzić, że Święta Agnieszka urodziła się ok. 291 r. w Rzymie. Jej zacni i zamożni rodzice byli chrześcijanami i wychowali ją zgodnie z zasadami tej wiary. Agnieszka nie dbała o rzeczy materialne, żyła skromnie, już od dzieciństwa całą swoją duszą pokochała Boga. W dziesiątym roku życia złożyła śluby czystości. Wyrastała na bardzo piękną dziewczynę, dlatego o jej względy i rękę zabiegało wielu zalotników, ona jednak odrzuciła wszystkich, mówiąc: „Wybrałam Małżonka, którego nie potrafią zobaczyć oczy śmiertelnika".

 Wśród nich był syn starosty rzymskiego, Semproniusza, który posłał jej bogate dary w szatach, klejnotach i pieniądzach i poprosił by została jego małżonką. Dwunastoletnia Agnieszka odmówiła synowi Semproniusza, tłumacząc, że dała słowo zacniejszemu Oblubieńcowi. Młodzieniec zmartwił się do tego stopnia, że zapadł na zdrowiu, co widząc jego ojciec sam zwrócił się do Agnieszki, by nie odrzucała jego syna. Agnieszka jednak trwała przy swym postanowieniu. Semproniusz rozgniewał się i usiłował ustalić, kto jest owym oblubieńcem. Kiedy dowiedział się, że Agnieszka jest chrześcijanką, postanowił, najpierw obietnicami, a potem groźbą surowej kary, użyć swej urzędowej władzy i zmusić ją do oddania pokłonu pogańskim bogom.

Rozniecono ogień, przyniesiono narzędzia tortur, ale ona przyglądała się temu z niewzruszonym spokojem.
Wobec tego odesłano ją do domu publicznego, ale jej postać budziła taki szacunek, że żaden z grzesznych młodzieńców odwiedzających to miejsce nie śmiał się zbliżyć do niej. Jeden, odważniejszy niż inni, został nagle porażony ślepotą i upadł w konwulsjach. Młoda Agnieszka wyszła z domu rozpusty nieugięta i nadal była czystą dziewczyną.
Zalotnicy znów zaczęli podburzać sędziego. Bohaterska dziewica, została skazana na tortury. Dręczono ją i u usiłowano zniesławić, ale łaska Boża osłoniła ją. Podczas tortur miały miejsce cudowne znaki, które spowodowały nawrócenie 160 pogan. Na koniec męczennicę skazano na stracenie. „Udała się na miejsce kaźni - pisze św. Ambroży - szczęśliwsza niż inne, które szły na swój ślub". Nie wiadomo, jaki był rodzaj zadanej męczeńskiej śmierci, czy została ścięta mieczem, czy zginęła w ogniu?  Pewnym jest, (świadczą o tym wiarygodne dokumenty, potwierdzone badaniami archeologicznymi), że było to na stadionie Domicjana, przy drodze Nomentańskiej, 21 stycznia 304 r. Był to jej dzień narodzin dla nieba, Kościół w tym dniu czci jej pamięć. Ciało młodej męczennicy zostało złożone w Rzymie u wejścia do katakumb, tam też do dziś znajdują się relikwie Św. Agnieszki.

Na miejscu stracenia jest dzisiaj Plac Piazza Navona - jedno z najpiękniejszych i najbardziej uczęszczanych miejsc Rzymu.

Po latach, za rządów Konstantyna Wielkiego, jego córka, Konstancja, ciężko zachorowała. Do odzyskania zdrowia przyczyniła się jej żarliwa modlitwa nad grobem św. Agnieszki. W dowód wdzięczności, na miejscu gdzie znajdował się grób męczennicy, cesarz wystawił wspaniałą bazylikę, przy której królewna powołała do życia klasztor. Z tego okresu pochodzi też pierwszy większy wizerunek Świętej, wyryty na marmurowej płycie. Agnieszka przedstawiona jest na nim w postawie modlitewnej, ubrana w tunikę i dalmatykę.Lacińskie imię agnes wywodzi się od łacińskiego wyrazu agnus - baranek. Dlatego powstał zwyczaj, że przy klasztorze obok bazyliki, siostry pielęgnują baranki, z których 21 stycznia w bazylice, w dzień św. Agnieszki, poświęca się dwa baranki, które potem składane są w darze papieżowi i z których wełny zakonnice wyrabiają paliusze - wąskie białe stuły z sześcioma czerwonymi i czarnymi krzyżykami z jedwabiu, noszone przez papieża i metropolitów.

Święta Agnieszka jest patronką dzieci, panien i ogrodników.

W ikonografii - św. Agnieszkę przedstawia się z barankiem mającym nimb lub z dwiema koronami - symbolami dziewictwa i męczeństwa. Jej atrybutami są ponadto: gałązka palmowa, kość słoniowa, lampka oliwna, lilia, miecz, zwój.

Modlitwa do św. Agnieszki.

Święta Agnieszko, której imię noszę, Patronko moja Twojej się opiece w szczególniejszy sposób dzisiaj polecam i proszę Cię, abyś mnie swoim wstawiennictwem przed Bogiem wspierała i ratowała we wszystkich potrzebach moich i wyjednała mi łaskę wiernego naśladowania cnót Twoich. Spraw to, o Droga moja Patronko, abym Bogu dochowała wierności pośród wszelkich przygód tego życia i zasłużyła sobie na łaskę szczęśliwej śmierci. Amen.

W tradycji polskiej zachowało się kilka przysłów związanych z tą świętą:

Św. Agnieszka puszcza skowronka z mieszka.

Agnieszka łaskawa - wkrótce w polu zabawa.

Agnieszka nielusa (ospała) - jeszcze zimie pokusa.

Wszystkim paniom o imieniu Agnieszka z okazji Imienin redakcja strony internetowej przesyła najlepsze życzenia.

Tekst opracował AJ na podstawie: „Księgi imion świętych"- Henryka Frosa SJ.

KOSCIÓł ŚW. AGNIESZKI w Rzymie.

Zdjęcia: Piotr Kaczor

Relikwie św.Agniezki - czaszka