We wtorek, 4 stycznia 2011 r. rano o godzinie 8.14 w Polsce wystąpiło częściowe zaćmienie Słońca. Było to zjawisko o fazie sięgającej 82 proc. Zjawisko to widoczne było również w Europie, północnej Afryce i zachodniej Azji.

W świecie starożytnym zaćmienia Słońca wzbudzały strach i panikę, choć kapłani i uczeni potrafili je dokładnie przewidzieć. Także w późniejszych wiekach przedstawiano je jako karę boską i ingerencję Opatrzności. Podczas zaćmienia robiono wielki hałas, bito w bębny i krzyczano aby odstraszyć złe moce. W ten sposób ludzie czuli, że uczestniczą w walce światła i ciemności. Już w starożytności ludzie zauważyli, że zaćmienia powtarzają się w pewnych przedziałach czasu i w podobnych okolicznościach.

W dzisiejszych czasach zaćmienia nadal wywierają na nas wielkie wrażenie. Chociaż zjawisko to jest dobrze wyjaśnione, to i tak przeciętnym obserwatorom kojarzy się z apokalipsą.
Na zaćmione Słońce nie należy patrzeć gołym okiem! Może to  doprowadzić do ślepoty.

 Przyczyna powstawania zaćmienia.

Kiedy dwa ciała niebieskie, obserwowane z Ziemi, ustawią się dokładnie w jednej linii, można obserwować zaćmienie, które występuje, gdy oba ciała mają niemal identyczne średnice kątowe. Jeśli średnice kątowe tych ciał są różne, to mamy do czynienia z zakryciem (gdy większy obiekt zakrywa mniejszy) lub przejściem (gdy mniejszy obiekt przesuwa się na tle większego).

Możemy obserwować zaćmienia Słońca lub Księżyca.

Zaćmienie Księżyca występuje, gdy Księżyc w pełni znajdzie się w pobliżu jednego z węzłów księżycowych (jest to miejsce przecięcia ekliptyki z drogą, jaką na niebie pokonuje Księżyc). Kiedy Księżyc znajduje się w nowiu, dochodzi do zaćmienia Słońca.

Zaćmienie Słońca ma miejsce wtedy, gdy Słońce, Księżyc i Ziemia ustawią się w jednej linii. Srebrny Glob jest wtedy w stanie przysłonić tarczę naszej dziennej gwiazdy. Ponieważ orbita Księżyca jest nachylona do orbity okołosłonecznej Ziemi pod kątem pięciu stopni, zaćmienia zdarzają się tylko wtedy, gdy Księżyc znajduje się blisko któregoś z węzłów swojej orbity czyli miejsc, w których przecinają się orbity naszego naturalnego satelity i Ziemi.

Rodzaje zaćmień Słońca.

Zaćmienia mogą być: całkowite, częściowe lub obrączkowe.

• zaćmienie częściowe - występuje, gdy obserwator nie znajduje się wystarczająco blisko przedłużenia linii łączącej Słońce i Księżyc, by znaleźć się całkowicie w cieniu Księżyca, lecz na tyle blisko, że znajduje się w półcieniu.
• zaćmienie całkowite - występuje, gdy obserwator znajduje się w cieniu Księżyca. W takim przypadku widoczna staje się korona słoneczna. Jest to możliwe dzięki temu, że Księżyc przysłania całkowicie powierzchnię Słońca, ale nie przysłania korony słonecznej. Na kilka chwil przed całkowitym przesłonięciem Słońca przez Księżyc powstaje przepiękne zjawisko nazywane poetycko „pierścień z diamentem".
• zaćmienie obrączkowe - zwane również zaćmieniem pierścieniowym występuje wtedy, gdy, gdy zaćmienie ma miejsce w czasie, gdy Księżyc znajduje się w pobliżu apogeum swojej orbity, czyli w pozycji najbardziej oddalonej od Ziemi.
• zaćmienie hybrydowe - zachodzi wówczas, gdy w pewnych miejscach Ziemi to samo zaćmienie jest całkowite, a w innych obrączkowe. Tylko około 5% wszystkich zaćmień jest hybrydowych.
• Statystycznie rzecz biorąc, całkowite zaćmienie Słońca zdarza się na danym obszarze co 370 lat. Chociaż zdarza się, że w danym regionie możemy takie zjawisko obserwować częściej. Najbliższe częściowe zaćmienia Słońca widoczne z terenów Polski nastąpi 20 marca 2015 roku. Obrączkowe zaćmienie nastąpi 13 lipca 2075 roku, zaś najbliższe całkowite zaćmienie widoczne z terenów Polski dopiero 7 października 2135 roku.

Badaniem wpływu konfiguracji planet na życie ludzi i dzieje świata zajmują się astrologowie. Uważają oni, że ludzie urodzeni podczas zaćmienia wyróżniają się spośród innych niepokojącym charakterem, intensywnością przeżywanych emocji. Do dziejów świata, według astrologów, zaćmienia wnoszą napięcia i niepokoje społeczne.
Zaćmień Słońca nie lubią zwierzęta, które wtedy chętnie chowają się i starają się nie wydawać bez potrzeby dźwięków. Domowe zwierzęta są bardzo zaniepokojone, ale może mieć na to wpływ lęk i ekscytacja, odczuwane przez ich właścicieli.

Tekst: Andrzej Janowski

Zdjęcia: Piotr Kaczor