Historia
powstania Akcji Katolickiej.
Akcja Katolicka (AK) w swoim najbardziej podstawowym, znaczeniu to „katolicki front pracy", to „praca dla ewangelii". Powstanie Akcji Katolickiej w kościele powszechnym poprzedziły ruchy katolickie działające we Francji, Belgii, Włoszech, Niemczech w XVIII i XIX wieku.
Po raz pierwszy nazwy „Akcja Katolicka" użył papież Pius X w motu proprio z dnia
18 grudnia 1903 roku.
W encyklice „Il fermo proposto" z 1905 roku Pius X przedstawił zasady teologiczne i organizacyjne Akcji Katolickiej. Encyklika ta stała się podstawą do zorganizowania w Europie ruchów katolickich, z których zrodziła się sama Akcja Katolicka.
Tenże papież w liście do biskupów włoskich z 1905 roku, o katolickiej działalności społecznej, wylicza zadania Akcji Katolickiej:
„Przywrócenie Jezusa Chrystusa w rodzinie , w szkole, w społeczeństwie...(...).
Spełnienie cnót chrześcijańskich dzieł miłosierdzia, zaopiekowanie się sprawami ludu, nie tylko wpajając w jego dusze zasady religijności, lecz usiłując im łagodzić przykrości, poprawiać warunki ich bytu. Całość tych wszystkich zadań, których głównymi wykonawcami są świeccy katolicy , tworzy to, co oznacza się wyrażeniem Akcja Katolicka".
W czasie pierwszej wojny światowej oraz bezpośrednio po niej, w szeregach Akcji zapanował duży chaos organizacyjny. Próbował mu zaradzić papież Benedykt XV powołując do życia różne kierownicze gremia i rady Akcji Katolickiej na szczeblu krajowym, diecezjalnym i parafialnym. Powstałym po pierwszej wojnie światowej trudnościom udało się zaradzić dopiero nowo obranemu papieżowi, Piusowi XI, w 1922 roku. Od niego zaczyna się właściwa historia Akcji Katolickiej, to on nadał jej ostateczny kształt programowy i organizacyjny. W 1923 roku zatwierdził Statuty Włoskiej Akcji Katolickiej i ten rok uznawany jest za właściwą datę jej narodzin. W jego ujęciu „Akcja Katolicka jest udziałem świeckich w apostolstwie hierarchicznym Kościoła Katolickiego dla obrony zasad religijnych i moralnych oraz dla rozwoju zdrowej i pożytecznej akcji społecznej pod przewodnictwem hierarchii kościelnej, niezależnie i ponad wszystkie partie polityczne".
W encyklice „Divini Redemptoris" papież Pius XI stwierdza: „odpowiednio przygotowani i wyćwiczeni członkowie Akcji Katolickiej staną się apostołami pośród swych współtowarzyszy pracy , a zarazem będą nieocenionymi pomocnikami kapłanów w szerzeniu światła prawdy oraz we wspieraniu wszelkiej nędzy materialnej i duchowej. Polem ich działalności będą te sfery i te dziedziny życia, w których głęboko zakorzeniona niechęć do duchowieństwa uczyniły niedostępnymi dla jakiejkolwiek akcji ze strony oficjalnych przedstawicieli Boga. Poza tym zadaniem Akcji Katolickiej jest szerokie rozpowszechnianie słowem i piórem fundamentalnych zasad promieniujących z dokumentów Kościoła, a mających służyć do rozbudowy chrześcijańskiego ustroju społecznego. Akcja Katolicka zawsze pozostaje organizacją świecką...".
Program Akcji Katolickiej
Został sformułowany przede wszystkim przez papieża Piusa XI. Sprowadza się on do pięciu podstawowych porządków: religijnego, kulturalnego, społecznego, politycznego i organizacyjnego. W liście do Patriarchy Lizbony, z dnia 10 listopada 1933 roku, w sprawie Akcji Katolickiej papież Pius XI pisze: „Akcja Katolicka nie ma celu materialnego lecz duchowy. Dlatego też leży w jej naturze trzymać się tak jak Kościół - ponad i poza partiami politycznymi, działalność jej bowiem skierowana jest nie do opiekowania się interesami poszczególnych ugrupowań, lecz do dawania duszom prawdziwego dobra przez jak najgorliwsze szerzenie Królestwa Chrystusowego wśród jednostek, rodzin i społeczeństwa. Nie znaczy to jednak, by poszczególni katolicy nie mogli należeć do organizacji o charakterze politycznym - mogą, ale jeśli to, co w swym programie oraz w swojej działalności czynią daje potrzebną gwarancję, iż strzec będą praw Bożych i praw sumienia.(...) Winna więc Akcja Katolicka, sama nie robiąc polityki w ścisłym tego słowa znaczeniu, przysposabiać swych członków do robienia dobrej polityki, przesiąkniętej we wszystkim zasadami chrześcijańskimi. Wtedy to zniknie objaw, by ludzie mieniący się katolikami mieli inne sumienie w życiu prywatnym, a inne w życiu publicznym."
Dalej papież mówi: „Akcja Katolicka nie wyda jednakże pełni owoców, jeśli zapisani do niej nie będą ukształtowani i prowadzeni przez doświadczonych kierowników (...). Uważamy wszelako za korzystne, ażeby zważano raczej na jakość niż na ilość wojowników, dając im ukształtowanie staranne i całkowite, które powinno być nie tylko moralne i religijne, ale także i apostolskie, aby w ten sposób stworzyć z nich czynnych i szlachetnych pomocników Kościelnej hierarchii".
Następnie papież wskazuje na wiele innych rodzajów działalności, którym oddać się powinna Akcja Katolicka:
- pomoc klasom pracującym i to nie tylko duchowa - która powinna zawsze stać na pierwszym miejscu - ale i materialna, udzielana przez instytucje, a jeśli takich nie ma Akcja Katolicka powinna starać się pobudzać do ich powstania;
- ujawniać coraz to jaśniej światło wiary chrześcijańskiej, dlatego organizacje Akcji Katolickiej powinny skupiać się wokół swych Pasterzy i dopomagać im w dziele ewangelizacyjnym;
- tworzenie i rozpowszechnianie dobrej prasy / książki/
Akcja Katolicka ma organizację trójstopniową. W jej skład wchodzą więc Związki mające charakter ogólnokrajowy, stowarzyszenia działające w poszczególnych diecezjach i Oddziały tych stowarzyszeń działające w poszczególnych parafiach. Najwyższą władzą, swego rodzaju centralą Akcji Katolickiej jest Naczelny Instytut Akcji Katolickiej, podlegają mu Naczelne Instytuty poszczególnych związków oraz Diecezjalne Instytuty Akcji Katolickiej, którym podlegają parafialne komórki, nazywane w okresie międzywojennym Parafialną Akcją Katolicką.
Akcja Katolicka w przedwojennym Kościele polskim
W 1928 roku biskupi polscy
powołali Komisję Episkopatu ds. AK. Na konferencji w Poznaniu w 1930 roku,
Episkopat podjął uchwałę o utworzeniu AK typu centralistycznego, opierając ja
na statucie konstytucyjnym dla całego kraju, który zatwierdził Papież Pius XI.
Pierwszym dyrektorem AK został bp Stanisław Adamski, prezesem A. Bniński,
naczelnym asystentem kościelnym bp W. Dymek. Od stycznia 1931 roku ukazywał się
centralny organ prasowy AK Ruch Katolicki.
W AK zrzeszone były elity katolickie rekrutujące się głównie z duchowieństwa,
ziemiaństwa, przemysłowców oraz masy członkowskie ze środowisk: chłopskiego,
mieszczańskiego i w niewielkim stopniu robotniczego. Podejmowano ciągłe próby takiej modyfikacji AK aby jak najlepiej mogła
służyć katolikom świeckim. W 1936 roku AK liczyła ok. 660 tys. członków, przed
wybuchem II wojny światowej, która przerwała jej działalność, liczba ta wzrosła
do 750 tys. Nie wznowiono już jej po zakończeniu wojny.
Akcja Katolicka w Trzeciej Rzeczpospolitej
W styczniu 1993 roku, w trakcie wizyty ad limina apostolorum biskupów polskich w Watykanie, Papież Jan Paweł II zwracając się do nich powiedział między innymi: „Niezastąpionym ośrodkiem formacji apostolskiej świeckich są organizacje, stowarzyszenia i ruchy katolickie. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje Akcja Katolicka, która niegdyś w Polsce była tak żywa i przyniosła tyle wspaniałych owoców. Trzeba wiec aby na nowo odżyła. Bez niej bowiem infrastruktura zrzeszeń katolickich w Polsce byłaby niepełna".Odradzająca się Akcja Katolicka opiera się na fundamencie soborowej wizji laikatu katolickiego, zawartego między innymi w adhortacji Christifideles Laici Papieża Jana Pawła II, która zawiera opisową definicję Akcji Katolickiej: „świeccy drogą wolnego wyboru zrzeszają się w formie organizacji i trwałej struktury, aby pod działaniem Ducha świętego, w łączności z biskupem i kapłanami, służyć wiernie i aktywnie, zgodnie ze specyfiką własnego powołania i przy użyciu stosownych metod, rozwojowi całej chrześcijańskiej wspólnoty, realizacji duszpasterskich przedsięwzięć i ożywianiu duchem Ewangelii wszystkich dziedzin życia".
W 1996 roku Episkopat Polski zatwierdził statut „Akcja Katolicka w Polsce". Według niego: „Akcja Katolicka jest stowarzyszeniem katolików świeckich, którzy w zorganizowanej formie bardziej bezpośrednio współpracują z hierarchią kościelną w realizacji ogólnego celu apostolskiego Kościoła". W trzy lata po historycznym spotkaniu Jana Pawła II z polskimi biskupami, z różną intensywnością, zaczęły powstawać w Polsce pierwsze diecezjalne instytuty i parafialne Oddziały Akcji Katolickiej nowego stowarzyszenia. Ukoronowaniem podjętych działań były wybory statutowych władz krajowych stowarzyszenia, przeprowadzone w Częstochowie w 1998 roku. Delegaci wybrali dziewięcio- osobowy zarząd oraz trzech kandydatów na prezesa stowarzyszenia. Prymas Polski, kardynał Józef Glemp, desygnował do tej funkcji panią Halinę Szydełko z diecezji rzeszowskiej. Krajowym Asystentem Kościelnym Akcji Katolickiej, został ks. bp Piotr Jarecki.
W 2000 roku w parafiach zorganizowano pod patronatem Prymasa Polski ks. Kardynał Józef Glempa, i Ministra Edukacji Narodowej prof. Mirosława Handke, ogólnopolski konkurs KIAK dla dzieci i młodzieży „Znaczenie 2000 lat chrześcijaństwa w historii i kulturze narodu polskiego".
W dniach 23-25.11.2001 w Poznaniu odbył się I Krajowy Kongres odrodzonej Akcji Katolickiej w Polsce. Delegaci ze wszystkich diecezji dyskutowali o duchowości członków AK, ich roli i zadaniach w: rodzinie, parafii, ojczyźnie, odpowiedzialności za państwo i budowanie społeczeństwa obywatelskiego.
W 2006 AK w Polsce obchodziła 10. lecie swego odrodzenia.
Składając dziękczynienie za powierzoną misję w apostolstwie Kościoła, członkowie Akcji wielbili Boga za dar istnienia i możliwość działania w Kościele i Ojczyźnie. Zaś Słudze Bożemu Janowi Pawłowi II dziękowano za inspirację do jej reaktywowania. Konferencji Episkopatu Polski wyrażono wdzięczność za jej powołanie i organizację, a Papieżowi Benedyktowi XVI za troskę o jej duchowość i program działania.
Obecnie Akcja Katolicka w Polsce liczy blisko 30 tys. członków, skupionych w ok. 1800. Oddziałach parafialnych.
KIERUNKI DZIAłANIA AKCJI KATOLICKIEJ W POLSCE - DZISIAJ.
Kształtowanie chrześcijańskiego sumienia
- Codzienna lektura pisma świętego, słuchanie i realizowanie słowa Bożego.
- Pełne sakramentalne uczestnictwo członków AK, we Mszy świętej oraz uroczystościach Roku liturgicznego,
- Systematyczne korzystanie z sakramentu pokuty i komunii św. ,
- Promowanie dobra a bezwzględne negowanie wszystkiego co złe, szerzenie właściwej moralności oraz dobrych wzorców zachowań,
- Ożywienie modlitwy i kontemplacji np. poprzez upowszechnienie modlitwy brewiarzowej świeckich i modlitwy różańcowej, Stała modlitwa za: Kościół św., papieża, duchowieństwo, w tym za asystentów Akcji Katolickiej, a także za rodzinę, parafię, Ojczyznę i nieprzyjaciół Kościoła św.
- Zaangażowanie się w organizację Dnia Papieskiego,
- Pogłębienie znajomości nauki społecznej Kościoła poprzez systematyczną lekturę dokumentów Kościoła, a zwłaszcza: nauczania papieskie, Episkopatu Polski, listy Kościoła, lekturę „Biuletynu AK" i innych wydawnictw Akcji Katolickiej; lektura materiałów formacyjnych AK,
- Czynny i w miarę systematyczny udział w spotkaniach oddziału, pozyskiwanie dla niego nowych członków,
- Organizowanie stałych spotkań formacyjnych udział w rekolekcjach i dniach skupienia (KIAK, DIAK i POAK - jeden raz w roku),
- ścisła współpraca z ks. proboszczem i grupami parafialnymi,
- Organizowanie i udział w pielgrzymkach parafialnych do miejsc kultu religijnego, (w tym w krajowej pielgrzymce AK na Jasną Górę),
- Organizowanie katechizacji dorosłych,
- Być „żywym" przykładem Chrystusa
Troska o rodzinę i wychowanie
- Organizowanie spotkań rodziców z psychologami, wychowawcami, katechetami oraz innymi kompetentnymi osobami, uświadamiających współczesne zagrożenia z jakimi spotykają się dzieci i młodzież,
- Strzeżenie fundamentów rodziny, jako związku mężczyzny i kobiety, promowanie życia od poczęcia aż do naturalnej śmierci,
- Uświadamianie rodzicom ich prawa do decydowania w sprawach nauczania i wychowania ich dzieci,
- Współpraca ze szkołą oraz czuwanie nad kierunkiem i poziomem nauczania poprzez uczestnictwo w Radach Szkoły,
- Organizowanie spotkań formacyjnych dla nauczycieli i wychowawców, zapraszanie ich do wzięcia udziału spotkaniach Oddziału,
- Ochrona dzieci i młodzieży przed zgorszeniem i deprawacją; poprzez skupienie jej wokół parafii, organizując dla nich: świetlice, kawiarnie, ośrodki kultury, kółka zainteresowań, konkursy, festiwale, przeglądy pieśni, poezji oraz wiedzy religijnej, a także rozgrywki sportowe, rajdy, wycieczki, ogniska, letni i zimowy wypoczynek.
- Utworzenie Poradni życia Rodzinnego.
Odnowa moralna społeczeństwa
- Przeciwdziałanie alkoholizmowi poprzez zainicjowanie parafialnej grupy AA oraz Apostolatu Trzeźwości,
- Propagowanie trzeźwego stylu życia poprzez organizowanie uroczystości, zabaw i festynów bezalkoholowych,
- Organizowanie poradnictwa dla osób uzależnionych od narkotyków,
- Zachęcanie do podejmowania zobowiązań abstynencji,
- Obrona życia poprzez prowadzenie Duchowej Adopcji Dziecka Poczętego,
- Założenie księgi darów duchowych.
Troska o szerzenie miłosierdzia chrześcijańskiego
- Koordynacja przez POAK działań charytatywnych w parafii, podejmowanie współpracy z samorządami lokalnymi, (Gminnymi Ośrodkami Pomocy Społecznej), organizacjami pozarządowymi oraz z zespołem charytatywnym, zajmującymi się problematyką społeczną na rzecz bezrobotnych i ubogich rodzin w parafii,
- Otoczenie opieką Parafialnego Oddziału AK rodzin bezrobotnych, potrzebujących pomocy i wsparcia, osób chorych, starszych, samotnych,
- Prowadzenie pośrednictwa pracy,
- Organizowanie pomocy materialnej dla młodzieży uczącej się, poprzez wsparcie materialne-fundowanie stypendiów.
Zaangażowanie w życie społeczne i polityczne
- W życiu społecznym i zawodowym być uczciwym, sumiennym, wystrzegać się korupcji, egoizmu, skandali,
- Zintegrowanie społeczności parafialnej poprzez podejmowanie wspólnych przedsięwzięć z: radami miasta, gminy, wsi i innymi organizacjami działającymi na terenie parafii. Nawiązanie kontaktów z nowo wybranymi przedstawicielami samorządów terytorialnych,
- Wspieranie polityków wywodzących się ze środowisk katolickich, a w szczególności członków AK oraz stawianie im wymagań, w świetle katolickiej nauki społecznej, aby uczciwie służyli Bogu i Ojczyźnie,
- Organizowanie spotkań formacyjnych i rekolekcji dla samorządowców,
- Organizowanie spotkań członków AK z parlamentarzystami i samorządowcami,
- Zorganizowanie punktów poradnictwa prawnego, medycznego, pedagogicznego, rachunkowego i innych,
- Uruchomienie telefonu zaufania.
Prowadzenie działalności gospodarczej
- Prowadzenie sklepów parafialnych,
- Zakładanie spółek prawa handlowego,
- Organizowanie imprez dochodowych (zabaw, aukcji),
- Pozyskiwanie środków finansowych od sponsorów,
- Systematyczne płacenie składek członkowskich,
- Zakładanie fundacji,
Podjęcie działań w sferze kultury
- Utworzenie na terenie parafii biblioteki, czytelni, wideoteki oraz wypożyczalni kaset video, płyt CD.
- Organizowanie klubów parafialnych.
- Rozbudzanie uczuć patriotycznych poprzez organizowanie obchodów świąt narodowych, wykorzystując formy teatralne i muzyczne.
- Krzewienie tradycji i obyczajów ludowych poprzez organizowanie imprez kulturalnych oraz wycieczek mających na celu poznawanie społeczności lokalnych, ich historii, ważnych postaci związanych z tym terenem oraz pomników kultury.
- Uroczyste obchody odpustu parafialnego.
Pozyskanie środków masowego przekazu dla dzieła ewangelizacji .
- Współpraca z katolickimi i świeckimi środkami masowego przekazu,
- Tworzenie własnych wydawnictw, stron internetowych, biuletynów Akcji Katolickiej oraz audycji radiowych i telewizyjnych,
- Współdziałanie w zakresie kolportażu prasy i książek katolickich,
- Systematyczne czytanie prasy katolickiej, dobrej książki,
- Wykorzystanie dla dzieła Ewangelizacji tablic reklamowych.